امروزه علم کاملا اثبات نموده است که تغذیه کودک دردوران نوزادی و نوپایی چقدر می تواند در سلامت روح و روان کودک در بزرگسالی موثر باشد، در حال حاضر متاسفانه این موضوع کاملا از دیده ها پنهان مانده است و علت آن هم این است که بندرت افرادی پیدا می شوند که موازی با مشخص کردن یک متخصص اطفال برای کودک خود،اقدام به شناسایی یک متخصص تغذیه هم برای فرزند خود بنمایند. متخصصین ما با در نظر گرفتن کلیه ابعاد این دوران توانسته اند برنامه های ویژه ای را طراحی و ارائه کنند که خیال شما را از جهت سلامت جسمی،رشد و کمبودهای تغذیه ای آسوده نمایند مطمئنا شما می توانید با این حس اعتماد در طول همان ماه اول، تفاوت برنامه های ما را با آنچه که تا کنون دیده و شنیده اید احساس کنید.در ائامه توجه شما را به پاره های توضیحات مفید در این باره جلب میکنیم.

مراحل رشد و تکامل طبیعی کودک

یکی از تغییرات آشکار و قابل توجه در سال اول زندگی، رشد جسمانی بچه است . سال اول زندگی زمان بروز تغییرات متحیر کننده است که در آن نوزادان 25 سانتی‌متر از نظر طول رشد کرده و وزنشان نسبت به زمانِ تولد 3 برابر می‌شود.

پس از سال اول کودک دیگر به این سرعت رشد نمی‌کند و این امری طبیعی است. در زیر نکات مهمی در رابطه با اینکه مقدار و سرعت رشد کودکتان چقدر باید باشد ذکر می گردد:

• فقط به افزایش وزن فکر نکنید: در یک یا چند هفته اول بعد از تولد نوزاد، ۱۰درصد از وزن او کاهش می‌یابد. اما دوباره خیلی زود این وزن از دست رفته را باز می‌یابد. به همین دلیل پزشکان اطفال انتظار دارند وزن نوزاد تا ویزیت ۴ماهگی ۲برابر شود و تا اولین تولدشان این وزن را به سه برابر برسانند.

• جدول رشد شروع خوبی است: پزشک کودکتان رشد او را در جدول قد و وزن بررسی می‌کند. در هر بار معاینه منحنی رشد او باید به سمت بالا بوده و در یک بار ویزیت جهش ناگهانی نداشته باشد (برای مثال از صدک ۱۰به صدک ۵۰).

• ژن‌ها نیز نقش دارند: در حالی که صدک‌های قد و وزن معمولاً در یک حوزه قرار دارند، ژنتیک نقش بزرگی ایفا می‌کند. اگر پدرش یا شما قد بلندی داشته باشید، تعجبی ندارد که قد نوزادتان در صدک نودم و وزن او در صدک پنجاهم باشد.

• وزن هنگام تولد نوزاد بستگی به عوامل مختلفی دارد از جمله:

  1. طول مدت حاملگی: هر چه نوزاد نزدیک تر به پایان نه ماهگی متولد شود وزن بیشتری دارد. بیشترین وزن گیری نوزاد در ۳ ماه آخر حاملگی است.

  2. اندازه جثه والدین: اگر والدین به طور غیر معمول جثه ریز یا درشت داشته باشند، نوزاد هم ممکن است بزرگ تر یا کوچک تر از حد معمول متولد شود.

  3. عوارض در حین حاملگی: اگر فشار خون مادر بالا بوده و یا بیماری های دیگری در طول حاملگی داشته باشد، نوزاد ممکن است وزن تولد کم تر از معمول داشته باشد و بر عکس چنانچه مادر در طول بارداری مبتلا به بیماری قند (دیابت) باشد نوزاد او ممکن است درشت‎تر از نوزادان دیگر متولد شود.

  4. تغذیه در طول حاملگی: اگر جنینی در داخل رحم به دلیل تغذیه ناکافی مادر یا بیماری های مادر در حین حاملگی تغذیه مناسبی نداشته باشد، با وزن کمتر از حالت طبیعی متولد خواهد شد.

  5. استعمال دخانیات یا مصرف الکل و یا سایر داروهای غیر مجاز در طول مدت حاملگی توسط مادر: چنانچه مادر در طول مدت حاملگی به مصرف هر یک از این مواد ذکر شده معتاد باشد، نوزاد به هنگام تولد وزن کمتر از معمول خواهد داشت.

     برخی از نوزادان که جثه درشت تر یا کوچک تر از حد معمول دارند ممکن است در سازگاری و انطباق با زندگی خارج رحمی دچار مشکلات فراوان شوند. برای اینکه پزشک متخصص نوزادان متوجه شود که وزن تولد نوزاد کمتر یا بیش تر از حد طبیعی است، از منحنی رشد استفاده می کند و با استفاده از منحنی رشد پایش رشد کودک را کنترل می نماید

     در هنگام ترخیص از بیمارستان به مادر کارت پایش رشد را تحویل می دهند. در این کارت، اندازه وزن، قد و دور سر نوزاد در منحنی رشد علامت گذاری شده است. شما هر بار که نوزاد را نزد پزشک اطفال می برید باید کارت پایش را همراه داشته باشید تا پزشک در هر معاینه بالینی، قد، وزن و دور سر کودک را اندازه گیری کرده و در کارت منحنی رشد ترسیم نماید.

• پایش رشد کودک

  توزین منظم کودک، رسم منحنی رشد و اقدامات به موقع و لازم جهت بهبود وضعیت رشد کودک را پایش رشد می گویند.

  این اقدام آسان ترین شیوه پی بردن به چگونگی رشد و در حقیقت ارزیابی سلامت کودک است. سازمان جهانی بهداشت توصیه می‎کند که وزن کودکان تا سن ۳۶ ماهگی هر ماه اندازه‎گیری و میزان رشد آنان ارزیابی شود. در کشور ما معمولا کودکان را در سال اول زندگی هر ۲ ماه یک بار، در سال دوم زندگی هر دو ماه یک بار در سال سوم هر سه ماه یک بار وزن می کنند.

  اهمیت پایش رشد

  پایش رشد بهترین وسیله برای پی بردن به کفایت تغذیه کودک و بهترین راه اطمینان یافتن از سلامت و رشد مطلوب اوست . هر انحرافی در وضعیت رشد کودک ایجاد شود چون خیلی زود تشخیص داده می شود می توان آن را سریع‎تر اصلاح و از تداوم آن جلوگیری نمود.

• کارت پایش رشد

  برای پایش رشد باید از کارت پایش رشد استفاده کرد که در حقیقت آینه سلامت کودک و اساس مراقبت از رشد اوست . کارت پایش رشد دارای حداقل سه خط منحنی به عنوان مرجع و خطوط افقی و عمودی است که خطوط افقی مربوط به سن کودک و بر حسب ماه و خطوط عمودی مربوط به وزن کودک و بر حسب کیلوگرم است.

  در هر مراجعه اول کودک به دقت وزن می شود سپس سن دقیق او به ماه به روی خط افقی و وزن او بر روی محور عمودی تعیین می‎گردد، آن‎گاه از تلاقی خط عمودی که از نقطه سن کودک به بالا می رود با خط افقی که از نقطه وزن او به داخل منحنی می رود نقطه ای به دست می آید که در کارت پایش رشد ثبت می شود. ضمن مراجعات مکرر در زمانهایی که قبلاً به آنها اشاره شد و اتصال این نقاط بر روی کارت،منحنی رشد کودک ترسیم می شود.

  همزمان با اندازه گیری وزن و رسم منحنی لازم است قد و دور سر کودک نیز اندازه گیری و روی منحنی مربوطه علامت گذاری و منحنی آن دو نیز رسم شود.

• رشد طبیعی

  منحنی رشد طبیعی باید پیوسته موازی یکی از خطوط کارت پایش رشد و در ادامه منحنی خود کودک پیش رفته و در فاصله منحنی پایین و منحنی بالای کارت پایش رشد قرار گیرد. قابل ذکر است که منحنی همیشه کاملاً صاف و یکنواخت نیست و ممکن است با نواسانات جزیی همراه باشد.

• انحراف از رشد طبیعی

  انحراف از رشد طبیعی شامل موارد زیر است:

  1. رشد کند یا عدم افزایش مناسب وزن در مدت زمان مشخص : افزایش وزن این کودکان کندتر از حالت طبیعی است، یعنی با اینکه مسیر منحنی رشد کودک بالارونده است اما شیب آن ملایم تر از منحنی مرجع است، علامت هشدار دهنده ای است که نیاز به مراقبت ویژه دارد.

  2. توقف یا ایست رشد، در این کودکان برای مدتی وزن افزایش پیدا نمی کند که نیاز به بررسی و مراقبت ویژه و پیگیری زود به زود دارد.

  3. مسیر منحنی رشد کودک پایین رونده است. نمایان گر کاهش رشد که ممکن است ناگهانی یا تدریجی باشد و پیگیری و اقدام فوری را می طلبد.

  4. اضافه وزن بیش از اندازه: رشد کودک از روند رشد طبیعی بیشتر است. این پدیده به علت تغذیه بیش از حد به وجود می آید و اگر تداوم داشته باشد باید مورد بررسی قرار گیرد.